Poerim

Ook dit jaar lezen we een stukje Esther ter gelegenheid van Poerim, ditmaal het einde van hoofdstuk 1, vanaf vers 16.

De weigering van koningin Wasti betekent niet alleen gezichtsverlies voor de koning, maar bedreigt de hele patriarchale samenleving. Als de vrouwen horen dat de koningin niet kwam op het bevel van hun man, zullen ook zij hun mannen minachten. Daarom moet Wasti verstoten worden opdat heel het rijk zal weten dat de man in huis de baas is. Met haar worden in zekere zin alle vrouwen gestraft.

Hoofdstuk 1 is een voorgeschiedenis die op het eerste gezicht losstaat van de het hoofdplot. Dat gaat over de dreigende vernietiging van de Joden. Haman wil hen straffen omdat een van hen, Mordechai, niet voor hem wilde buigen. Net zoals Wasti weigert Mordechai te gehoorzamen aan de absurde eisen van wrede machthebbers. Gelukkig loopt het men hem en zijn volk goed af. Voor de vrouwen is er in dit boek geen happy end. Esther is weliswaar de titelheldin, maar Mordechai krijgt in het laatste hoofdstuk alle eer.

Tussen de Dode Zeerollen zijn delen van alle bijbelboeken gevonden behalve van Esther. Er wordt wel eens beweerd (1, 2) dat dat te maken zou hebben met de spanning binnen het jodendom en in de Tenach tussen particularisme en universalisme. De groep die ons de rollen heeft nagelaten zou Esther te universalistisch hebben gevonden en daarom niet hebben gelezen. In het boek Esther komt de redding van een niet-jood, namelijk de Perzische koning.

Koning Ahasveros is echter een grote sul. Hij houdt van feestjes met veel drank. Hij laat beslissingen over aan zijn adviseurs en ministers en vindt het helemaal prima als die een volk willen uitroeien. Hij helpt de Joden alleen omdat Esther hem aan zich verplicht door middel van twee feestmalen. Ook dan laat hij het over aan Mordechai om te bedenken hoe de Joden gered kunnen worden, aangezien hij zijn besluit niet kan herroepen.

Een waarschijnlijker reden dat men Esther niet las in Qumran was het niet-religieuze karakter. Esther is namelijk ook het enige bijbelboek waarin God niet wordt genoemd. De Griekse vertaling heeft dat gefixt door zowel Esther als Mordechai een (overigens zeer particularistisch) gebed uit te laten spreken. Als universalisme het bezwaar was voor de Qumranezen, zou je juist een boek als Jona niet verwachten. En redding die van een niet jood komt, toevallig ook een Perzische koning, wordt veel positiever beschreven in Jesaja.